Dug Crne Gore prema guvernadurima Radonjicima

Iz knjige akademika prof.dr. Radovana Radonjica "Guvernadursko-mitropolitska kontroverza u crnogorskoj istoriografiji" koja se ovijeh dana pojavila u izdanju DANU i Pobjede (knjiga sadrzi 666 strana), na strani 8 i 9 kaze se:

U osnovi opredjeljenja da predmet paznje u ovoj knjizi bude guvernadursko-mitropolitska kontroverza u crnogorskoj istoriografiji, osim pomenute pretpostavke, nalaze se i neki posebni razlozi. Jedan od njih je opste, principijelne naravi i odnosi se na znacaj koji isotirografija, kao cinilac formiranja ("istorijske") svijesti ljudi, ima za razvoj jednog drustva i drzave. Ostali razlozi su, kako se to obicno kaze, specificni i odnose se:
-u prvom redu, na znacaj koji je guvernadursko-mitropolitska kontroverza imala za razvoj crnogorskog drustva i drzave tokom potonja dva vijeka;
-zatim, na stepen izucenosti fenomena guvernadurstva u Crnoj Gori;
-najzad, na dug koji Crna Gora i njena istoriografija imaju prema guvernadurstvu, posebno prema guvernadurima Radonjicima.

Da li postoji mail, na koji se,knjiga, moze naruciti?Zivim u Srbiji!Unapred hvala!

UVJERLJIVI ARGUMENTI U ISTORIJSKOJ POBJEDI - LIKVIDACIJOM
(Kako su Petrovici “pobjedili” Radonjice)

Da je uistinu postojao ikakav zvanicni zapis odluke o osudi guvernadura Vuka Radonjica zar bi dolazilo uopste do nevjerovatnih razlika u “tumacenju” i pisanju raznih istoricara. Jednostavno je i sasvim “prosto” dovoljno procitati “crno na bijelo” sto tu pise. Tako nikada ne bi doslo do toga da su smucene i godine i datumi i razlog i nacin .Nedvojbeno bi svi iste rijeci procitali i ne bi bilo nikakvih nedoumica. Ali nije tako. Jer, ako je “ukidanje guvernadurstva i likvidacija porodice Radonjic, kao i guvernadurove struje u Crnoj Gori” najveci uspjeh Petra II Petrovica u njegovoj “karijeri” zar ne bi trebalo da pise svuda u svim zapisima identicna svaka rijec i opis kako se sve odigralo, a umjesto toga se pise “samo da su protjerani i otisli da zive na austrijsku teritoriju – Kotor “, (neki tvrde i Herceg Novi mada neki od Radonjica jesu otisli na ostrvo Stradioti -sada Sv.Marko, drugi na Lusticu – u Rose sto jeste H.Novi), drugi na Kavac,kao i u sam Kotor. Oni tvrde da su ih austrijanci raspodijelili da odu da zive u H. Novi, zaboravljajuci da Radonjici odlaze na svoje imovine.
Dakle umjesto da oni kao i mi svi imamo mogucnost da lijepo sve procitamo, mi smo “svedeni” na citanje onoga sto pojedini istoricari i crnogorska istoriografija “tumaci”, kao da su ta “famozna dokumenta” pisana vanzemaljskim znacima te se ne daju tako lako protumaciti. Doduse, koliko su tadasnji glavari bili “pismeni”, toliko su im i “dokumenta” jasno citljiva, te se jos uvijek ne mogu “protumaciti”. No, mene cude ljudi koji pisu tako vazna dijela poput Istorije Crne Gore, Istorijski Leksikon Crne Gore...gdje sve mora biti istinito napisano, a ne “protumaceno”,.
Ne bi me cudilo da sam procitao da su oni protumacili da su u stvari, Petrovici iz “humanih” razloga prema Radonjicima pobili i protjerali Radonjice, jer da nijesu tako uradili, Radonjici sigurno ne bi prezivjeli (pukli bi od muke sto to oni nijesu znali za takvu naprednu i civilizovanu vladavinu) kakvom je Petar II Petrovic (sa svom svojom uzom i sirom porodicom na vlasti) surovo despotski vladali. Jer da su se Radonjici toga ranije dosjetili da ,kao sto su se dosjetili Petrovici, osim sto su testamentom odredjivali naslijedstvo na vladavinu i prisvajali tudje , tako su testamentom prepisivali svojoj familiji i Crnu Goru), ne bi njihovo stradanje niko “tumacio” i opravdavao krvnike.

Evo kako je izgledala ta “istorijska pobjeda” (mnogi se ne bi sa ovakvim nacinom hvalili), ali postoji zato u narodu ona pametna misao: “cega se pametan stidi, “onaj drugi” se s tim ponosi” :

str.494.-Takodje se samo na jednom mjestu u aktuelnoj crnogorskoj istoriografiji moze sresti opis kako je tekao zavrsni cin guvernadurove drame i uopste porodicne drame guvernadura Radonjica. Taj opis daje Risto Dragicevic, ozivajuci se na P.Rovinskog i L.Tomanovica.
Prema njemu, akcija na sprovodjenju odluke Senata tekla je ovako: “Izvrsenje presude (pitam se da li je moguce objaviti je u originalu kako bi mnogi mogli uvjeriti se u prijesudu i uopste u njeno postojanje-komentar F.R),Dakle Izvrsenje presude bilo je povjereno senatoru Stevanu Perkovu Vukoticu, koji je pozvao snaznoga i hrabroga Peja Matovica (Voinovica) sa jos nekoliko tako odvaznih Cevljana.
(Komentar F.R. - pitamo se da li je hrabrost, snaga i odvaznost mozda pogresan opis, ili je dovoljno i jednostavno trebalo napisati – KUKAVICE zbog “junackog djela sto su uradili 'COJSKI I JUNACKI u raskusurivanju sa guvernadurom,djecom i zenama).
Napad je izvrsen nocu i Radonjiceva kuca je najprije potpaljena, pa je Pejo uspio da uhvati bivsega guvernadura (tada vec starog covjeka-komentar F.R.) Vuka, a pored toga ubijeno je jos 5-6 lica na Lovcenu, gdje su im bili katuni. Svi ostali su se predali i posli su u Kotor, dok im je imanje RAZGRABLJENO, a bivsi guvernaddur doveden je na Cetinje i zatvoren u jednoj manastirskoj pecini, koja ce se otada zvati Guvernaturovica. U zatvoru nije dugo drzan, te je po oslobodjenju i on presao u Kotor.”
(Komentar -F.R) - U takvoj pecini drzati nekoga i 3 dana je previse, a ne od januara do kraja aprila i to usrijed zime je nevidjeni zlocin. Naime, posto je se guvernadur Vuko razbolio i od posljedica tamnovanja u takvijem (ne)uslovima je pusten odn. uz pratnju gvardije dopracen do Kotora.Ubrzo je i umro jer se nije mogao oporaviti od bolesti. Vuko Radonjic bi jos ko zna do kada tamnovao u Guvernadurovici, da se nije ozbiljno razbolio.Vazno ga je bilo tada brzo “osloboditi” kako ne bi kojem slucajem umro u pecini, te se ne bi moglo tvrditi kako mu je u stvari tamo bilo vrlo ugodno, a ne da su Vuko i njegov brat Marko Radonjic tu zivjeli “od jedne litre vode i hljeba” - kako je sam Marko pisao.

str.494.-Osim sto govori o tome kakvim se 'UVJERLJIVIM ARGUMENTIMA' mitropolitska struja sluzila u ostvarivanju svoje ' ISTORIJSKE POBJEDE' nad guvernadurstvom, ovaj opis negira i dvije tvrdnje povodom istog slucaja, sadrzane u drugim relevantnim istoriografskim spisima. Rijec je o tvrdnji u pismu Senata crnogorskog ruskom poslaniku Tatiscevu od 19.avgusta 1832.godine, “da je Radonjicima bio dat rok od mjesec dana da uzmu svoju pokretnu imovinu, koja im je bila neprikosnovena, pa tek poslije toga da im se kuce razruse, dok je njihovo pokretno imanje imalo da se javno proda, kako bi se iz te sume platili njihovi dugovi u Crnoj Gori i Brdima”. I rijec je o tvrdnji Dusana Vuksana, u njegovom tekstu Guvernadurovici u doba Vladike Rada, da su nakon “stroge” presude Senata “sva celjad prebacena preko granice u Austriju, izuzevsi Vukolaja, koji je bio doveden na Cetinje i bacen u manastirsku tamnicu”. O stradanju porodice Radonjica u progonu i nakon njega, koje najrjecitije negira takve tvrdnje, pise i Luka Radonjic u svom pismu Stremouhovu, ruskom konzulu u Dubrovniku, decembra 1856. godine, gdje navodi da je od trideset dvoje clanova porodice guvernadura Radonjica, koju su uspjeli da zivi predju granicu, “izginulo vise od jedne trecine”, uglavnom od iste ruke koja je “otrovala” guvernadura Vuka.

Razlike u opisima dogadjaja (osobito redosljeda zbivanja) i ocjenama o etickoj i politickoj “tezini” (ne)ucinjenog s obije strane, primijetne su u svakoj recenici koju crnogorska istoriografija posvecuje “razrjesenju” guvernadursko-mitropolitske kontroverze. To u punoj mjeri vazi i za ocjenu reaagovanja u Crnoj Gori na potonju presudu Vuku Radonjicu i njegovoj porodici. Eklatantnom razlikom u tom pogledu svakako se moze smatrati ona izmedju Branka Pavicevica, Djoka Pejovica i Tomice Nikcevica
Pavicevic, tako, primjecuje i cak to smatra zanimljivim, “da niko u zemlji nije digao glas protesta protiv ocevidne surovosti koju je drzava ispoljila prema jednoj porodici cije se zasluge tada nijesu ni spominjale, a bile su nesporne”.
(Komentar )- U jednoj od tacaka osude stoji i : Ako ko u zemlji stane u odbranu guvernadura, da se isto kao i kuca Joka Stanova cera iz zemlje, a Vuko i Marko da se musketaju” Pitam da li je onda neobicno sto ovakvim zastrasivanjem mnogo njih nije smelo reagovati? Cast izuzecima, koji su stradali isto kao i kuca Joka Stanova (guvernadura Jovana Stanova Radonjica za one koji ne znaju). Takodje, da stavimo na stranu i cinjenicu da je Vuko Radonjic imao toliko pristalica u Crnoj Gori da bi oni “mogli izazvati smutnju” da je odmah 1830. godine i smijenjen i ubijen.
U knjizi akademika Radovana Radonjica "Guvernadursko-mitropolitska kontroverza u crnogorskoj istoriografiji -str.496. pise:
----Nikcevic dijeli Pejovicevu ocjenu o krajnjem ishodu guvernadursko-mitropolitske kontroverze, s tim sto istice da je otpora ukidanju guvernadurstva, odnosno protjerivanju Vuka Radonica i njegove porodice iz Crne Gore bilo znatno vise nego sto Pejovic navodi. On kaze:” Protjerivanjem guvernadura likvidirano je vodjstvo stare opozicije u Crnoj Gori. Austrijski izvjestaji isticu da je politicko vrenje u Crnoj Gori nastavljeno i poslije protjerivanja guvernadura, da Radonjic ima dosta pristalica u Crnoj Gori i da NAROD ZALI ZA GUVERNADURIMA.Ali je Petar II, potpomognut politickim uticajem Vukotica i Vucicevica, kao “ruskih izaslanika”, a i pomocu samog ruskog konzula u Dubrovniku, Jeremije Gagica, uspio da odnese potpunu pobjedu.
Time sto na izvjestan nacin negira autore koji tvrde da otpora “ocevidnim surovostima” nije bilo, Nikcevic ne negira potrebu primjene tih surovih mjera. Naprotiv, on vise nego bilo koji drugi autor koji se bavi pitanjem “mitropolitske vlasti” u Crnoj Gori, nalazi opravdanje za njih.Dakako on to ne cini direktno, vec u okviru teorijskog diskursa, inace uobicajenog u “marksistickom” tumacenju nuznosti primjene sile u gradjanskim, odnosno socijalistickim revolucijama radi lomljenja okova starog drustva.Nikcevic sve ovo koristi u funkciji pravdanja (kako ga sam Nikcevic naziva) 'surovog despotizma” sto ga praktikuje Petar II, .... a sve kao nuznost u razvitku crnogorskog drustva. Ono se moglo razvijati jedino pod uslovima takvog sistema vladavine kada su se povezivale najnaprednije snage crnogosrskog drustva toga perioda. Jedino je takvim sistemom drzavne vlasti taj sloj bio u tanju da obuzdava i savladjuje materijalni i uopste drustveni primitivizam i JEDINO JE PREKO OKRUTNOG DRZAVNOG SISTEMA MOGAO OBEZBIJEDITI SVOJ DRUSTVENI PROSPERITET.Sve u drzavi je zahtijevalo bas takav, apsoliutisticki sistem vladavine....
O kojoj se konkretnoj drustvenoj civilizovanoj snazi radilo? Koji su to skolovani i pismeni ljudi zamjenili skolovane, vrlo pismene Radonjice guvernadure , te je poslije smrti Vukolaja Radonjica i njihovog progona iz granica tadasnje Crne Gore, Crna Gora naglo “procvjetala i civilizovala se”